Teatro de entroido en galicia

Testamentos, cartas e farsas do burro 

   O burro é un animal que xoga un papel importante no entroido galego: levando os carros dos Mecos, portando a personaxes como os Mouros de A Merza e Ponte Ledesma (Vila de Cruces); homenaxeado polas dores de costas que evita co seu traballo (a burra Chirica de Seixo, Marín-PO), e obxecto de burla nas coplas e os Testamentos do Burro de Laza e outras localidades. Os burros aparecen no entroido galego formando parte de cabalgatas como as de Xinzo de Limia ou A Merza, e frecuentemente encárganse de levar a lombos ao entroido (Viana do Bolo, Santa María de Ois, A Espenuca...) ou tiran do seu carro como no Carballiño, Monforte, Xinzo ou Ansemar. Nalgúns lugares como Cotobade os testamenteiros do burro facían a súa aparición montados no animal mirando cara ó rabo, e en Vilaverde (Melón) saían tamén na Historia do entroido veciños en burro "sentados de cu para diante". A postura, clara expresión do mundo do revés característico do entroido, está documentada desde o século XIII nas parodias dos Bispiños de Inocentes ou de San Nicolás (cf. Foto), e tamén era a maneira de montar que antigamente se lles obrigaba a adoptar aos reos que eran conducidos á picota ou ao cadalso, e en moitas ocasións a dos demos que na arte medieval aparecen representados cabalgando animais. 

















  
  As máscaras de burros e as figuras de borricos de palla non son frecuentes en Galicia pero foron relativamente abundantes nalgúns entroidos da provincia de A Coruña, especialmente das comarcas de Bergantiños e Xallas: en Santa Comba saían burros nas parroquias de Castriz, San Salvador, Grixoa de Esternande, Vilamaior, Bazar e Freixeiro; en Coristanco houbo figuras de borricos en Vilar de Couso, Rial de Cuns, As Salgueiras, Valenza e Mira, e están documentados tamén en outras zonas de Val do Dubra (Malvarez e Buiro), así como no concello de A Baña. En Vedra sacaban o burro e colocábano diante das casas dos veciños con coplas satíricas, e o mesmo facían en Oza (Carballo). En Santiago de Compostela enviábanselle ao burro cartas de amor xocosas que se leían en público, e tamén na zona de Bergantiños as mulleres escribíanlle cartas ao burro coma se fosen para o seu namorado. Estas Cartas do Burro existiron en moitos lugares, con numerosas variantes, ata os anos 50, e no concello de A Baña e en San Andrés de Vea (A Estrada-PO) había veciños especialistas en redactalas, tanto de amor como satíricas, normalmente en verso e con debuxos cómicos de burros.

  Os Testamentos do burro / burra, monólogos recitados por un testamenteiro, ás veces con música, están documentados en Europa dende o século XIII (Testamentum dominum Asini), e temos noticias deles nos entroidos galegos de Laza, Celanova, Faxilde (Vilagarcía), A Mezquita (A Merca), Ganceiros e Grou (Lobios), Vilardevós e noutras moitas localidades incluíndo o norte de Portugal. En Galicia o Testamento do burro poñía o punto e final ó entroido, e nalgúns lugares facíase tamén o Enterro  ou a Queima do burro, un boneco de palla con forma animal ou humana (un lardeiro). En Vilagarcía, a principios do século XX, as letras dos testamentos vendíanse ao público en follas impresas, e conservamos algúns textos como este de Faxilde (c. 1969): 

Bispiño facendo unha bendición burlesca montado do revés nun asno (Ms. francés, s. XIII. Biblioteca da Universidad de Yale,  MS Beinecke 229, fol. 104v).